آلودگی درختان لیموترش به بیماری جاروی جادوگر (جاروک) که در چند سال اخیر دامنگیر کشور شده است هنوز با شدت نگران‌کننده‌ای ادامه دارد. با این‌که این آفت تاکنون بخش بزرگی از درختان لیموترش کشور در استان‌های کرمان، فارس و هرمزگان را نابود کرده، هنوز راه‌حل مناسبی برای رفع یا مهار آن پیدا نشده است.
باغداران مینابی در سال 1367 برای نخستین‌بار در کشور با موردی از بیماری لیموترش به‌نام «جاروک» برخورد کردند، با این‌حال هرگز کسی تصور نمی‌کرد این بیماری بتواند رفته‌رفته در باغ‌های لیموترش کشور شیوع یابد. اما اکنون با گذشت بیش از 20 سال از آن زمان کارشناسان بخش کشاورزی اتفاق نظر دارند که با توجه به خسارت وارده شده در سال های اخیر و پیش‌بینی گسترش بیماری «جاروک لیموترش» درصورتی که به این موضوع به‌طور جدی و مستمر پرداخته نشود، در یک دهه آینده میزان درآمد حاصل از باغ‌های لیموترش در جنوب کشور به صفر نزدیک خواهد شد و این به آن معناست که اقتصاد کشاورزی در بسیاری از نقاط استان‌های هرمزگان، فارس و کرمان با خطر جدی روبه‌رو می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان در این باره می‌گوید: « نزدیک به یک دهه است که باغ‌های لیمو در مناطق لیموخیز کرمان به بیماری جاروک مبتلا شده‌اند و اکنون شاهد مرگ تدریجی درختان این باغ‌ها هستیم به‌طوری که امسال ۷۰درصد باغ‌های لیمو در کرمان از بین رفته است.»
به گفته مجید درینی، حدود 24میلیارد تومان به کشاورزان این بخش خسارت وارد شده که منطقه منوجان از شهرستان‌های مناطق جنوبی استان بیشترین خسارت را از آفت جاروک دیده است.
جایگاه ایران در تولید لیموترش
لیموترش یکی از محصولات مهم و اقتصادی باغی در جنوب کشور است که براساس آمار سازمان جهانی غذا و خواربار (فائو)، ایران در تولید آن مقام ششم جهانی را دارد. سهم ایران در بازار جهانی لیموترش نیز حدود ۴۰ درصد است. جیرفت و کهنوج در کرمان و بخش‌هایی در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و فارس از مناطق اصلی کشت این محصول در کشور محسوب می‌شود.
جاروک وارد شده است
رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان از جاروک به‌عنوان سرطان مرکبات یاد می‌کند و درباره تاریخچه این بیماری می‌گوید: «این بیماری نخستین‌بار در سال ۱۹۸۶ در عمان دیده شد و در مدت ۲۰ سال، ۹۵ درصد باغ‌های لیموترش آن کشور را نابود کرد. در ایران هم بروز این بیماری در سال ۱۳67 در نیک‌شهر سیستان و بلوچستان، سپس در سال 77 در میناب هرمزگان و پس از آن در مناطق جنوبی کرمان گزارش شد.»
در حالی که در سال ۱۳۷۷ شمار درختان آلوده به بیماری جاروی جادوگر تنها ۵۱ اصله بود، این رقم در سال ۱۳۸۰ به 2 هزارو 438اصله، در سال ۱۳۸۲ به ۱۳ هزار و ۶۵۸ اصله، در سال ۱۳۸۴ به ۱۱۷ هزار و ۲۲۲ و در سال ۸۵ به ۱۶۰ هزار اصله رسید. درینی در این‌باره می‌افزاید: «برای جلوگیری از سرایت این آفت به دیگر درختان بیش از 2050 هکتار از سطح زیرکشت درختان لیموترش در کرمان امحا شده است.»
امحای درختان
زمان مبتلا کردن یا نفوذ عامل بیماری جاروک تا بروز آن از ۶ تا ۱۴ ماه طول می‌کشد و در ۴ تا ۵ سال بعد درخت آلوده به‌طور کلی خشک می‌شود. از این‌رو اکنون برای کنترل این بیماری حذف درختان آلوده به باغداران لیموترش توصیه شده است.رئیس سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان با بیان این‌که هزینه امحای هر هکتار باغ لیموترش حدود ۵۰۰ هزار تومان است، خاطرنشان می‌کند که امرار معاش گروهی از مردم مناطق جنوب، به باغ‌های لیموترش وابسته است؛ به همین دلیل هم جهاد کشاورزی این هزینه را برای کمک به کشاورزان متقبل می‌شود. محسن فرجی، باغدار کرمانی می‌گوید: «شغل بسیاری از ما در جنوب کرمان باغداری و تولید لیموترش است و از درآمد حاصل از آن امرار معاش می‌کنیم، اما این روزها بر اثر آلوده شدن تعدادی از درختان لیموترش، مجبور به امحای آنها شدیم تا از سرایت آفت به دیگر درختان جلوگیری شود.» وی خواستار توجه ویژه مسئولان به باغداران منطقه شد و حمایت از آنان در قالب ارائه آموزش‌های لازم از سوی کارشناسان کشاورزی، پرداخت تسهیلات بانکی با بهره پایین و همچنین خرید محصولات را ضروری دانست.
۵5 طرح تحقیقاتی برای مبارزه
«۵۵ طرح تحقیقاتی برای مبارزه با بیماری جاروک لیموترش تعریف شده است.» این گفته رئیس پژوهشکده بیولوژیک کشور در نشست با استاندار کرمان درباره جاروک جادوگر لیموترش است.
به اعتقاد خیام نکویی، بسیاری از محصولات از جمله لیموترش با کمک گرفتن از علم ژنتیک باید مقاوم‌سازی شود. وی سطح زیرکشت لیموترش در کشور را ۴۱ هزار هکتار اعلام می‌کند و می‌افزاید: «تا ماه آینده برای جنوب کرمان بسته ویژه‌ای برای مبارزه با آفت جاروک جادوگر ارائه می‌شود.» حال باید منتظر ماند و دید آیا مبارزه ژنتیک می‌تواند باعث مهار این بیماری شود یا همچنان امحای درختان آلوده راه پیش‌روی باغداران باقی می‌ماند؟
